Burgazada'nın Eski İstanbullu Ağaçları hangisi diye sorsam bir çoğumuzun aklına Çınarlık sokak'ta fırının yanındaki yaklaşık 600 yaşında olduğu tespit edilen tarihi çınar gelir. Meşhur çınar ağacımızın eski olduğu aşikar ama bu yazıyı hazırlarken kaynak olarak kulladığım Volkan Yalazay'ın şaheseri Eski İstanbullu Ağaçlar kitabının haritasında 101 numara olarak gösterilen ağaçlar bundan farklı. Süprizi derlemenin sonuna sakladım.
Orman Haftası ve Ağaç Dikme Bayramınız Kutlu olsun.
Çınar
İlk olarak kitapta da anıldığı üzere Çınar Hazretleri'nden başlayalım.
Sokak isimlerinin içi artık boş, rastgele ve hızla verilmiş, ara sıra ise biraz tatlandırmak için türlü çiçek veya ağaç isimleri eklenmiş. İşte bu yüzden günümüzde sayıları günden güne artan onlarca ''çınar''lı sokak var İstanbul'da ancak çok azı çınara veya çınarlara sahip olduğu için bu isimleri almıştır.
Oysa eski İstanbul sokaklarının hali başka. Sokağın adı muhakkak o sokağın en güzel ifadesidir, özüdür. Bu sokaklardan birinde ''çınar'' sözcüğü varsa, gerçekten de o sokağa gölge ve yeşillik veren bir çınar vardır veya zamanında orda yaşamıştır. İstanbul'un bir zamanlar çıkarlı olan sokaklarının içlerinden birkaçı, Sulukule'de Kuruçınar Sokağı ve Burgazada'da Çınarlık Sokağı halen kendisine isim olmuş çınarlarıyla duruyor. Çınarlı hali sokak başındaki tabeladan ibaret kalmışlara Burgazada'dan bir örnek ise Kesik Çınar Sokağı.
Sakız
Adını, bu türden çıkan sakız dolayısıyla sakızla anıp Sakız Adası (Khinos) dediğimiz Yunan adasının meşhur ağacıdır. Adalar haricinde ise İstanbul'un hiçbir maki sahasında rastlanmamıştır. İstanbul adaları üç pistacia türünün de (P. atlanica, P. terebinthus, P. lentiscus) yaşadığı yerler. Yapıları gereği İstanbul'da koca ağaçlar haline gelebilen Atlas sakızlarının yaşlıca bir grubunu Burgazada Cami Sokağı'nın denize doğru bakan kısmında görebilirsiniz.
Kızılçam
Milattan önce 100.yılda yaşayan Efesli gezgin-bilgin-yazar Artemidoros, notlarında İstanbul adalarına 'Pitiuso' (Çamlı ada) demektedir. İstanbul adaları kızılçamın adeta bir memleketidir. Haritada 101 numara olarak işaretlenen eski İstanbullu ağaçlar Burgazada'nın tepesindeki düzlükteki kızılçamlardır. Vapura atlayıp bir küsur saatlik yolculuktan sonra adalara gelen İstanbullunun eski ağaçları ziyaret ederken kendini Ege'de veya Akdeniz'de bulması hoştur.
6 Ekim 2003'te Burgazada'da çıkan yangın canlı örtünün büyük kısmını yok etti. Kızılçamlarla maki çalılarının suyun zerresiyle yaşayıp tutunabildiği bu taşlık, kayalık adaya başka türlerin yüzlercesi dikildi. Daha sonra aralarına çam fidanları yerleştirildi ama kızılçam yerine fıstık çamı. Servi, sedir gibi daha başka kozalaklılar da dikildi. (Not: Bir inatçı keçi olan kızılcam tohumları yangına karşı dayanıklı olup yangın sonrasında çimlenme yüzdeleri de aynı şekilde oldukça yüksek)
Bir şans eseri, Burgazada'nın tepesindeki düzlük alan kurtuldu bu yangından. Çapları 70 ila 80 cm arasında değişen on kadar yaşlı kızılcam ve daha genç onlarcası yer yer gölgeler bu düzlüğü.
Daha aşağıdaki ''Koca Cam Mevkii''ne isim veren çamı bilenler iletişime geçerse sevinirim.
Bu şaheserin varlığını bana işaret eden Mimar Mehmet Berksan'a teşekkürler.
Kitabı sadece websitesinden sipariş edebiliyorsunuz: http://www.kirsalcevre.org.tr/KC/KCanasayfa.php
Kaynak: Eski İstanbullu Ağaçlar, Volkan Yalazay Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği Ankara, 2019
Comentarios